Het Kommiezenpad
Het is stil in het grensgebied van Winterswijk. De zandweg loopt dood op de rand van Nederland, waar het Kommiezenpad begint. Douaniers die smokkelaars proberen te betrappen zijn in geen velden of wegen te bekennen. Deze wandelroute is vorig jaar door de gemeenten Winterswijk en Südlohn juist geopend om de goede nabuurschap te benadrukken. Eens patrouilleerden kommiezen over deze voormalige tol- en smokkelpaden in de grensstreek van Nederland en Duitsland.
Tekst & foto’s: Peter Polter
Een bijzondere Sint Vitus-grenssteen markeert het beginpunt. Waarschijnlijk gaf deze uitbundig versierde steen ooit de noordelijkste punt van de Sint Vitusparochie aan. In sierlijke rococostijl is aan de ene kant het wapen van Münster afgebeeld, aan de andere het Gelderse wapen. De woorden ’Renovatum 1753’ zijn na tweeënhalve eeuw nog duidelijk leesbaar. Deze steen uit Bentheimer zandsteen zou in dat jaar geplaatst zijn als vervanging van houten grenspalen.
Vanaf de historische Sint Vitussteen volg ik een smal pad door een dichte strook bos. Het wandelpad ziet er weinig gebruikt uit. Regelmatig moet ik over dood hout heen stappen en hier en daar is de beplanting met succes bezig delen van het pad terug te veroveren. Links schiet een eekhoorn langs een kale stam een hoge sparrenboom in. Even verder staat een vervallen jachthut die uitkijkt op een kaal perceeltje land. Het pad volgt hier precies de grens en is in 1823 aangelegd, tien jaar nadat de controles begonnen. Pas in 1813 werd de grens namelijk een echte douanegrens met vastgestelde overgangen en grenskantoren.
Robuuste boerderijen
De route steekt een paar honderd meter Duitsland in. Het pad is breder geworden en halfverhard. Links en rechts passeer ik enkele uitgestrekte maïsvelden. Hoewel ik me nu in Duitsland bevind, volgt het pad nog steeds de oude grens. Deze liep oorspronkelijk precies langs het smalle beekje dat mij al enige tijd begeleidt. Het landschap is hier opener geworden, minder afwisselend ook. De Duitse boerderijen die ik passeer, ogen robuuster dan de meer sierlijke Saksische boerderijen aan de Achterhoekse kant van de grens. Hier en daar steekt een moderne windmolen boven het maïsveld uit. Veel Duitse boeren hebben de laatste jaren deze vorm van energie omarmd.
Op de hoogte blijven van het laatste wandelnieuws?
Schrijf je in voor de nieuwsbrief en volg ons op Facebook, dan mis je niks!
Het Kommiezenpad volgt in grote lijnen een oude grens. In 1765 werd de officiële scheidslijn tussen het bisdom Münster en Gelderland vastgelegd in Burlo, een nabijgelegen Duits dorpje waar mijn wandeling vandaag volgens plan moet eindigen. Het jaar na de Conventie van Burlo zijn 186 grenspalen in dit gebied geplaatst. Hoewel veel van deze oude markeringen in de loop der tijd zijn verdwenen, komt de wandelaar er regelmatig één tegen. Bijzonder is dat de grens in dit gebied al eeuwen stabiel is. Het landschap waar ik doorheen wandel, bestond eeuwenlang uit onaantrekkelijke en moeilijk toegankelijke veen-, moeras- en heidegebieden. Deze barrière vormde een natuurlijke grens, die zowel door het bisdom Münster als door Gelderland werd gerespecteerd.
Hoogveengebied
Hoe ontoegankelijk het hier vroeger was wordt duidelijk als ik richting het Burlo-Vardingholter Venn loop. Aan mijn rechterhand wordt de begroeiing duidelijk anders. De diversiteit aan naald- en loofbomen maakt steeds meer plaats voor kleine berkenboompjes. Hier en daar ontwaar ik donkere plassen water tussen de boompjes. Ik loop langs de rand van een bijna tweehonderd hectare groot hoogveengebied, dat deels in Duitsland en deels in Nederland ligt. Het Burlo- Vardinholter Venn en het Wooldse Veen (zoals het hoogveengebied in Nederland heet) zijn tegenwoordig beschermde natuurgebieden. Het veen mag zich hier weer herstellen. Zo moet de grensstreek er eeuwenlang ongeveer uit hebben gezien. Natte veengebieden, schaars begroeide wat hogere gedeelten en moerasbossen waar alleen kleine berkenboompjes zich thuis voelen.
Ook nu is het zich herstellende veen nog nauwelijks toegankelijk. Slechts twee doodlopende weggetjes zijn voor wandelaars opengesteld. Eén vanuit Duitsland en één vanuit Nederland. De grens loopt hier midden door het veen en vanaf het wandelpad dat aan de Nederlandse kant het veen inloopt, is te zien dat de grensstenen er op sokkels zijn geplaatst, om ze te beschermen tegen het water.
Dat het veen serieus moet worden genomen werd een jaar geleden nog duidelijk. Twee bezoekers moesten door de brandweer uit het veen worden gered, met gelukkig niets meer dan onderkoelingsverschijnselen. Ze waren van het pad af geraakt en een aantal malen weggezakt. Toen de duisternis was ingetreden durfden ze niet meer verder. Ze sloegen via de mobiele telefoon alarm.
Recreatieve functie
Twee kilometer lang loop ik langs de rand van het natuurgebied. Ik groet een paar fietsers. Het weggetje langs het veen heeft tegenwoordig een belangrijke recreatieve functie gekregen. Ik kom hier met enige regelmaat wandelende en fietsende Duitsers en Nederlanders tegen, die een ommetje langs dit prachtige veengebied maken. Alleen op dit gedeelte van de wandeling ontmoet ik veel andere recreanten. Voor de rest is het stil op het Kommiezenpad.
Ik begon mijn wandeling vanaf de bijzondere, historische Sint Vitus-steen. Het eindpunt van de route is al even indrukwekkend. Als ik langs de eerste huizen van het dorpje Burlo loop, begint een oud complex zich langzaam in de verte af te tekenen. Ik ben aangekomen bij het klooster Mariengarden. De imposante kloosterkerk steekt hoog boven de gebouwen uit. Vroeg in de 12de eeuw stichtte de monnik Siegfried hier een eenvoudige gebedsplaats. Deze plek groeide uit tot een kloostercomplex dat in 1718 zijn huidige omvang kreeg. Al die jaren heeft het zijn religieuze functie behouden. Nu wonen hier de paters van de Hünfelder Oblaten. Zij leiden er een particulier gymnasium.
In het klooster Mariengarden werd op 19 oktober 1765 de Conventie van Burlo gesloten, die het grensverloop tussen bisdom Münster en Gelderland vastlegde. Een gepast eindpunt van mijn wandeling: op deze plek werd eeuwen geleden mijn vandaag gelopen route voor een belangrijk deel bepaald. Helaas zijn de gebouwen van het klooster niet zonder afspraak toegankelijk. Ik moet genoegen nemen met een wandeling om het imposante complex dat wordt omsloten door een uitgebreide tuin aan de ene kant en een oud kerkhof aan de andere.
Openbaar vervoer
Vanaf station Winterswijk verder met de Regiotaxi Gelderland (tel. 088 – 655 77 50 of de website van Versis). Vanaf het station is lus 3 van het Kommiezenpad tijdens werkdagen bereikbaar met de Bürgerbus Südlohn-Oeding.
Route
Het Kommiezenpad loopt door het grensgebied van Winterswijk en de Duitse buurgemeente Südlohn. Het bestaat uit een hoofdwandelroute van 17,9 kilometer en vier rondgaande lussen die variëren van 4,8 tot 12,8 kilometer. Door combinaties te maken biedt het Kommiezenpad veel variatie in lengte. Bovenstaande wandeling volgt het hoofdpad en knoopt hier de laatste lus aan: een dagwandeling van circa 25 kilometer. Een brochure over de route is verkrijgbaar bij VVV Winterswijk, maar kan ook worden gedownload van de website van de gemeente Südlohn: www.suedlohn.de, kijk hiervoor in het menu onder Tourismus.
Routebeschrijving
Voor dit artikel zijn delen van lus 1, de hoofdwandelroute en lus 4 gevolgd. Zo ontstond een lijnwandeling van 25 km. Start: Sint Vitus-grenssteen, bij infopaneel Kommiezenpad (einde Ratumseweg, gemeente Winterswijk). Volg vanaf de Sint Vitus-steen het smalle wandelpad door het bos. Blijf dit grenspad twee km lang in zuidelijke richting volgen, tot aan de Ratumse Beek. RA langs Ratumse Beek (paaltjes met blauwe kop). Over bruggetje bestaande uit twee boomstammen. RA als pad afbuigt van de beek (dus niet over tweede brug). Aan einde pad LA, volg zandweg. Bij verharde weg LA. Volg vanaf dit punt hoofdroute Kommiezenpad (gele bordjes). Vanaf informatiepaneel I9 lus 4 volgen, tegen de klok in. Eindpunt is klooster Mariengarden in Burlo (Duitsland).