Dordrecht: Parel tussen de rivieren

Dordrecht zou je eigenlijk altijd vanaf het water moeten bezoeken, zoals dat vroeger gebeurde. Wie de stad vanaf de rivier nadert ziet haar met Venetiaanse schoonheid oprijzen vanuit de schittering van het water.

Tekst en foto’s: Frank Peters

Talloze handelaren, Hollandse graven, kunstschilders en zelfs Napoleon hebben op deze wijze kennis gemaakt met de oudste en toen nog belangrijkste stad van Holland. Tijdens het bezoek van Koning Willem Alexander en Koningin Maxima tijdens Koningsdag 2015 werd Dordrecht, ook vanaf het water, prachtig in beeld gebracht. Niet alleen heeft deze dag veel mensen naar Dordrecht gebracht, ook evenementen als Big Rivers, Dordt in Stoom en de Kerstmarkt trekken honderdduizenden bezoekers. Toeristen en inwoners herontdekken de rijke geschiedenis, de fotogenieke binnenstad en het historische havengebied.

Dortse stedenmaagd

“De Groothoofdspoort is een van de weinige stadspoorten die bewaard is gebleven, maar het is wel de belangrijkste en mooiste”, zegt stadsgids Lisette van Gameren bij knooppunt 57 van het wandelroutenetwerk. Ze leidt wandelaar Klaartje en mij rond in de stad. De koepel boven de poort is een markant punt. Op de gevel uit 1618 is de Dordtse stedenmaagd afgebeeld. “In haar hand heeft ze het wapen van de stad en een palmtak als symbool van vrede.” Volgens de overlevering wilde de beschermvrouw altijd maagd blijven om haar onafhankelijkheid te behouden. In haar hoed droeg ze stinkende ruit, een kruid dat zo gruwelijk stinkt dat geen man ook nog maar iets van haar wilde. Maar goed, ze had natuurlijk ook gewoon haar blote borst kunnen bedekken, dat zou misschien ook al hebben gescheeld.

Het Hof 

De wandelroute loopt verder via de Wijnstraat in de richting van het Hof. “Hier vond in 1572 de Eerste Vrije Statenvergadering plaats”, vertelt Lisette. Een belangrijk moment in de Nederlandse geschiedenis. In de nog bestaande Statenzaal werd het verzet tegen de Spanjaarden gesmeed en het fundament voor het huidige Nederland gelegd. Koning Willem Alexander en koningin Maxima vestigden hier nog eens extra de aandacht op door het nieuwe museum Het Hof van Nederland tijdens Koningsdag 2015 officieel te openen. De Hofstraat lijkt met z’n trapgevels eeuwenoud, maar is het niet. “In de sloopwoede van de jaren zestig zijn veel huizen afgebroken, omdat ze plaats moesten maken voor een brug naar Papendrecht”, vervolgt Lisette. “Na protesten is die buiten het stadscentrum terecht gekomen en werd de straat opgebouwd uit het gesloopte materiaal”.

Grote Kerk

Het wandelroutenetwerk verbindt de highlights van de stad. We steken de Voorstraatshaven over, passeren het gezellige Scheffersplein en het oude stadhuis. We lopen de Grotekerksbuurt in en komen uit bij de trots van Dordrecht; de Grote Kerk. De kerk stamt uit de elfde eeuw, maar was toen niet meer dan een kleine kapel. In de eeuwen erna kreeg de kerk zijn huidige vorm. Rond 1500 was ie af, alhoewel… “De toren is nooit afgebouwd”, vertelt Lisette. “Tijdens de bouw begon hij te verzakken. De toren zou meer dan 100 meter hoog worden, maar de spits is weggelaten. Nu staat er een stompe toren van ‘slechts’ 68 meter.” Het lijkt een verstandige beslissing geweest. Het gevaarte staat inmiddels meer dan twee meter uit het lood. “Als de toren was afgebouwd dan zou die in de loop van de tijd een keer zijn ingestort”, verzekert Herman van Duinen, dé deskundige op het gebied van de Grote Kerk in een documentaire over het monument. De kerk is het belangrijkste icoon in de skyline van Dordrecht. “Van heinde en verre kun je hem zien liggen”, zegt Lisette.

Inspiratie voor kunstenaars

Op schilderijen van kunstenaars als Aelbert Cuyp, William Turner en Jacob Maris is de toren prachtig afgebeeld. Het mooiste stadsgezicht met toren hangt in het Dordrechts Museum en is geschilderd door Jan van Goyen in 1651. Het doek werd in 2008 voor drieënhalf miljoen euro teruggekocht van de erven Goudstikker en heeft een prominente plek in het museum. “Vóór 1572 was de kerk een katholiek bolwerk, maar sinds de Reformatie is zij protestants”, vervolgt Lisette. “Het mooie is dat er nog katholieke elementen bewaard zijn gebleven zoals de prachtige koorbanken in het hoogkoor.” Er is nooit een beeldenstorm geweest in Dordrecht, maar een rustige overgang van katholiek naar protestants. “Waarschijnlijk wilde men de kerk in het midden houden”, lacht Lisette. “Dordrecht was een handelsstad, met veel gedeelde belangen.”

Musea aan Huis

Via de Nieuwe Haven, een jachthaven met een mooi gedecoreerde gietijzeren brug, passeren we Museum 1940-1945 en Huis van Gijn. In Huis van Gijn is de kunstverzameling van zakenman en jurist Simon van Gijn te zien. Hij woonde tot aan zijn dood in 1922 in het monumentale pand en liet het na aan de Vereniging Oud-Dordrecht op voorwaarde dat het interieur zo veel mogelijk intact zou blijven. Even verderop hebben we een prachtig uitzicht op de Kuipers- en Wolwevershaven. Onder het Dok van Straatman door is het monumentale gebouw Stockholm te zien. Aan de Wolwevershaven ligt het Dordts Patriciërshuis, Museum aan de Maas. In dit rijksmonument is te zien hoe de gegoede burgerij leefde in de Franse tijd, tussen 1780 en 1815. De Maaskamer heeft een weids uitzicht over de Oude Maas. Het museum herbergt een schitterende collectie meubels en schilderkunst uit de achttiende en negentiende eeuw.

Wantij

Via de Merwekade en de Noordendijk is bij wandelknooppunt 59 hotel/restaurant Villa Augustus te bereiken. Villa Augustus, gevestigd in de oude watertoren van Dordrecht, ligt aan rivier het Wantij en heeft een grote binnenmuurse tuin, waar onder andere biologische groenten worden gekweekt. Langs het Wantij loopt de route verder in de richting van de Hollandse Biesbosch. Het natuurgebied is ook per Waterbus bereikbaar, maar de wandeling langs de rivier is zeker de moeite waard.

Griendmuseumpad

Bij het Biesboschcentrum Dordrecht worden we opgewacht door natuur- en cultuurhistorische gidsen Leen Fijnekam en Frans Bax. Ze beheren met nog enkele andere vrijwilligers de historische griendketen in de Sterlinggriend, een onderdeel van de Kikvorsch- of Otterpolder, waar het Griendmuseumpad loopt. Van april tot en met oktober is het eiland bereikbaar met de Zonnepont 7. “In de griendketen hadden de griendwerkers een primitief onderdak”, vertelt Leen. De meeste keten waren van wilgentakken en riet gemaakt en boden weinig bescherming. Deze zogeheten schrankketen werden begin vorige eeuw verboden nadat prins Hendrik ze bij een bezoek “onmenselijk” had genoemd. De ‘luxere’ keten waren van steen, hadden een vloer en een vuurplaats, en boden bescherming tegen wind en water. “Maar het was nog steeds een hard leven”, vertelt Leen in de Stenen Keet, die door de vrijwilligers beheerd wordt.

Griendwerkers

De griendwerkers hakten wilgentakken, die onder meer bestemd waren voor het maken van zinkstukken. Hiermee werden dijken gebouwd en oevers verstevigd. Het griendhout kwam ook terug in bezemstelen, fuiken en hoepels voor vaten. “Tot halverwege de vorige eeuw werkten duizenden mensen in de grienden”, vertelt Leen. “We laten wandelaars op het Griendmuseumpad zien hoe het leven eraan toeging.” Op 10 september is er een Historische Dag met allerlei demonstraties rondom het leven en werken in de griend. “Ook wordt er spek gebakken. Aardappelen met ‘lawaaisaus’ en spek was een belangrijke en stevige kost voor de griendwerkers. Dit werd vroeger zo genoemd omdat het spekvet werd gemengd met het water van de aardappelen en dat spettert als een gek”, lacht Leen. De vrijwilligers zijn ook vaak op zaterdagen en op aanvraag op het eiland te vinden.

Biesbosch

Frans brengt de beverburchten in de Sliedrechtse Biesbosch in kaart (de Sliedrechtse Biesbosch ligt op Dordts grondgebied). “Het zijn er inmiddels 42.” De bever is het icoon van het Nationaal Park De Biesbosch en sinds halverwege de jaren negentig weer terug. “Het is een prachtig beest. Bij zonsopgang en zonsondergang komen ze uit hun burchten en kun je ze zien.” Leen heeft de eerste bever in de Sliedrechtse Biesbosch gespot. Tussen 1988 en 1992 werden bevers uitgezet in de Brabantse Biesbosch, maar in de Sliedrechtse Biesbosch kwamen ze nog niet voor. “Totdat ik met collega Peter Nienkemper tijdens een kanovaart in de vroege ochtend een plons hoorde. Er zwom duidelijk een bever aan onze kano’s voorbij. Dat was een onvergetelijk moment!”

Flora en fauna

Tijdens wandelingen langs het wandelroutenetwerk in de Biesbosch kun je ook andere dieren tegen komen. “In de Biesbosch leven reeën, ijsvogels, buizerden en zelfs zeearenden”, vertelt Frans. Ook is er voor floraliefhebbers veel te zien, zoals het groot heksenkruid, het harig wilgenroosje en de zeldzame spindotter. Via de routenummers 92 en 93 is de Zuilespolder te bewandelen. Dit gedeelte is meer gecultiveerd, maar ook erg mooi. Je kunt er Huug de schaapsherder met zijn kudde tegenkomen. Vanaf de Helsluis is het nog een klein stukje lopen naar de Waterbus, die je weer terug kan brengen naar de molens van Kinderdijk, een terrasje in Alblasserdam, de binnenstad van Dordrecht of talloze andere mooie plekken in de Drechtsteden.