Empe -Zutphen

Een oude muziekvriend, die regelmatig vanuit Diepenheim naar Utrecht reisde en altijd uit de treinkeek, vond het uitzicht voorbij Zutphen altijd een enorme teleurstelling: bah, wat kaal, geen boom te zien, waren zijn woorden. Natuurlijk kwam al gauw de Veluwe, maar dat was saaier dan het coulissenlandschap dat hij mooi vond. Jaren later wil ik dat nu wel eens zelf zien.

Tekst & foto’s: Roel Sluis

De boemel naar Zutphen stopt in Empe aan de rand van een oude IJsselmeander. Tegenwoordig zien we een kronkelende rivier vooral als iets moois, net als die wisselende uizichten, maar al in de Middeleeuwen zag men ook het gevaar en de onhandigheid van die rivieren die hun loop verlegden en steeds op andere plekken hun zandbanken achterlieten. In Zutphen vormde de rivier een grote bedreiging voor de zuidrand van de stad, juist waar de bezittingen van de hertog waren gelegen. De rivierkronkel dreigde zijn stad letterlijk in de tang te nemen. In 1356 liet de hertog de bocht afsnijden. Sindsdien ligt de waterloop langzaam te verlanden.

Coulissenlandschap

Als ik linksom ga, loop ik langs de meander in een open landschap, de Overmars. De topografische kaart belooft mij een vliedberg* als bezienswaardigheid, maar ik ben al snel in Zutphen. Ik kies voor een route rechtsom en steek de drukke provinciale weg over. In feite blijf ik nu de overgang van de Veluwe naar het IJsseldal volgen. Ook in de winter lijkt dit een goede keus, ik verwacht dat de uitkijkjes op de mooi gelegen waterloop dan nog ruimer zullen zijn. De route loopt vervolgens door een coulissenlandschap, afgewisseld met wat bos. Het is een landschap dat traditiegetrouw door grootgrondbezit in stand wordt gehouden, op onze route is dat vooral het landgoed Voorstonden. Voordat ik daar rondloop, eet ik op het terras van boerderij ’Het Jodink’ een appel en neem een flesje. Geld achterlaten in een busje, s.v.p. Ik geniet van het glooiend oeverwallenlandschap. Tussen de bomen zie ik de contouren van de stad Zutphen, vanaf deze afstand is dat vooral de imposante Walburgiskerk en moderne watertoren.

Oud bestuurscentrum

De landweg die naar de westoever voert raakt gaandeweg meer bebouwd. De voorstad groeit, maar de kapper is voorgoed dicht. Onderaan de rivierdijk nog wat restanten van de oude agrarische bebouwing
langs de Touwbaan. Op de brug eindelijk aan weerszijden een mooi uitzicht: links de uiterwaarden, rechts het witgepleisterde profiel van 19e-eeuwse herenhuizen. De stad kan bogen op een zeer oud verleden: het was al een bestuurscentrum in de
vroege middeleeuwen. In het verloop van de marktstraten zie je de ligging terug van de 9e eeuwse ringwalburg die de bevolking tegen de aanvallen van de Noormannen moest beschermen. Binnen deze oude
stadskern staan ook de Walburgiskerk en de Librije, een zogenaamde kettingbibliotheek, die in de tijd van de Hervorming werd gebouwd om de groeiende protestantse aanhang in te dammen: meer informatie zal die dwazen wel leren, heeft men misschien
gedacht. Daartegenover ligt de Schelpenpoort, in 1697 door een Zweedse architect gebouwd voor een rijke ingezetene als symbool van de rijkdom uit de zee en van overzee.

Rechthoekig stratenpatroon

Als lid van het Hanzeverbond beleefde Zutphen, net als andere IJsselsteden, zijn grootste bloei in de middeleeuwen. Tijdens de restauratie van veel panden hebben archeologen en bouwhistorici de afgelopen jaren diverse middeleeuwse resten ontdekt achter recentere gevels. Zo ook de kapconstructie van de Bornhof (zie
route), die dankzij houtonderzoek kon worden gedateerd tot 14e-eeuws.

Binnen de oude stad zijn relatief veel vestingwerken bewaard gebleven. De Berkelpoort werd over de rivier heen gebouwd om de Nieuwstad (let op het rechthoekig stratenpatroon) te beschermen. Vlakbij, opkijkend vanaf
het Hagepoortplein, is tussen de huizen een stuk in oude luister herstelde stadsmuur zichtbaar. Op de Berkel varen kleine rondvaartbootjes met joelende scholieren. Het is tijd om de trein te nemen.

*) kleine kunstmatige heuvel uit de middeleeuwen, soms als basis voor een mottekasteel.

Openbaar vervoer en horeca

Empe (halte Voorst-Empe) heeft een halfuursverbinding met Apeldoorn en Zutphen.
Onderweg is geen horeca, maar wel een boer met zitgelegenheid. Desgewenst kan vanaf de halte terug worden gelopen, Voorst door, om bij Bakker Bril koffie te drinken en verukkelijk krentenbrood te kopen, maar dit verlengt de wandeling
natuurlijk aanzienlijk. In Zutphen is de horeca overvloedig.

Flora

De tuin van Landgoed Voorstonden met monumentale bomen als de mammoetboom wordt een aantal keren per jaar voor bezichtiging opengesteld. Deze openstelling wordt in plaatselijke kranten bekendgemaakt.

Routebeschrijving

NS halte Voorst-Empe LA IJsselstraat, Rijksweg oversteken. RA parallelweg langs spoorbaan. Weg buigt naar links, voor karakteristieke boerderij LA grindweg op. Aan het eind LA (Emperweg ) en weer RA, langs rusthuis en gelijk RA de Voorsterweg op.
Weg loopt langs oude IJsselmeander. Bij driesprong met een scherpe hoek RA (Schoolboslaantje) en aan het eind met een stompe hoek LA (Ganzekolk). Weg buigt naar rechts. De volgende afslag naar rechts negeren, vervolgens LA (Sterrebosweg). Let op! 10 m na bordje ‘Tondense Beek’ LA pad door bos. Pad buigt bij bosrand naar rechts, deze op afstand blijven volgen tot de achtertuinen van de huizen. Bij het speelveld LA het tegelpad van de ‘School met de Bijbel’ en weer LA de weg op. Bij boerderij ‘Het Jodink’ (appels en flesjes te koop) RA (Voorsterweg). Tegenover boerderij aan de weg RA het pad door het landgoed Voorstonden. Oprijlaan, 80 meter voor toegangshek LA, pad komt uit voor het landgoed. Bij driesprong RD, (Windheuvelstraat). RA pad tussen hagen door (Stoeveweg). Aan het eind LA, even verderop RA (Om den Oldenhof), en weer RA Spoorwegovergang. Even verderop LA (Baankstraat ). Zutphen. Weg komt uit bij IJsseldijk, even daarvoor LA (Touwbaan). Aan het eind RA één rijbaan oversteken waarna je LA de brug oversteekt. Voor het benzinestation RA, langs IJsselpaviljoen en het volgende terras langs de rivier. LA (Marspoortstraat, wordt Groenmarkt) RA (Lange Hofstraat.) Voor de Walburgiskerk LA (Kerkhof ), vervolgens RD Proosdijsteeg). Na koffiewinkel (‘De Pelikaan’) LA (Bornhovestraat) en weer LA poort die toegang geeft tot Oude Bornhof. Doorsteken en RA een plein, RA (Sprongstraat) en LA (Beukerstraat). Voor de HEMA RA (Lombardsteeg). Aan het eind even RA en dan bij Agnietenhofje LA (Komsteeg, wordt Hagepoortplein) LA pad langs de Berkel (aan de
rechterhand de waterpoort) RA brug over en weer LA Beekstraat, kruising oversteken en RD richting station NS.