Fort Vechten en de Limes: Werelderfgoed tussen spoor en snelweg
Vanaf station Utrecht Lunetten kun je in ongeveer twee uur een bijzondere wandeling doen die je niet alleen langs mooie landgoederen leidt, maar waarbij je ook maar liefst twee Werelderfgoederen van UNESCO aandoet. Erfgoederen die bovendien ‘buren’ zijn: de Romeinse Limes en de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Onderweg kom je twee horecagelegenheden en een landwinkel met verse producten tegen. Trek iets langer voor deze route uit als je onderweg het Waterliniemuseum wilt bezoeken.
Tekst & beeld: Altwin de Moor | Verhaalwinkel
Het eerste deel van deze verrassende wandeling is niet het spannendst, maar dan hebben we dat maar vast gehad. Vanaf station Utrecht Lunetten gaat het traject zuidoostwaarts over de Nieuwe Houtenseweg. We steken via een ijzeren brug de drukke A27 over en gaan parallel aan het spoor lopen. We laten de stad Utrecht achter ons en lopen een landschap in dat meteen wat landelijker wordt. Afgaand op de omgevingsgeluiden zou je dat overigens niet zeggen, want op de brug moet mijn wandelpartner flink haar stem verheffen om boven de onder ons langs razende auto’s en vrachtwagens uit te komen. Het spoor- en wegverkeer zal tijdens de gehele wandeling nooit ver weg zijn.
Leuke verrassing
Na het viaduct komen we in de gemeente Houten en passeren we een fruitboomgaard en Boerderij De Klomp. De boerderij was ooit onderdeel van een groot landgoed waartoe ook Fort Vechten behoorde. Daarover later meer. Tegenwoordig is De Klomp en het land eromheen meer een soort museumstuk, maar tot aan 1990 was dit een ‘echte’ boerderij waarop onder meer kaas werd gemaakt. Hoewel we nog maar net aan de wandel zijn, kunnen we het toch niet laten om even op het bankje te gaan zitten. Dat blijkt een goed idee, want we worden daarbij op een leuke manier verrast.
Gluren
Bij de kruising slaan we linksaf de Fortweg op en zo’n 200 meter verder gaan we opnieuw naar links waarbij we het spoor onderdoor gaan. Bij de volgende kruising slaan we rechtsaf en gaan we de Marsdijk op, een kronkelende weg tussen statige, grijze populieren. Vrijwel meteen aan de rechterkant is een boerderij die nog wel ‘in werking’ is en die ook nog eens een eigen landwinkel heeft, met een ruim aanbod. Nieuw Slagmaat teelt zelfs zijn eigen kiwi’s! Wij houden het bij wat appeltjes en een fles sap en vervolgen onze tocht.
Meer weten over Wandelmagazine? Ja graag!
Kort voorbij Nieuw Slagmaat begint rechts van de rood geasfalteerde weg een wandelpaadje dat wij ingaan. Een paaltje vertelt ons dat we hier op de route zijn van onder meer het Romeinse Limespad en een Klompenpad (het Slagmaatpad). Nu we parallel lopen aan de Marsdijk voelen we ons iets minder begluurd, maar desalniettemin zijn er op de stammen van populieren die we passeren nog steeds ogen op ons gericht.
Grensgebied
Verderop passeren we rechts het bos/recratiegebied Nieuw Wulven en links – aan de overkant van de Marsdijk – één van de redenen dat het Romeinse Limespad hier langs loopt. In wat nu niet meer dan een weiland lijkt, stond ooit een Romeins fort als onderdeel van de buitengrens van het Romeinse Rijk. Dat juist hier een fort (het kreeg de naam Fectio) werd gebouwd, had ermee te maken dat zich hier vlakbij ooit een splitsing van de Rijn en de Vecht bevond. Hierdoor was dit een strategisch gebied en Fectio een belangrijk verdedigingswerk. Eind 19e eeuw werden bij opgravingen voor de aanleg van de Waterlinieforten de fundamenten van Fectio ontdekt en anno nu zijn door middel van een betonnen plint de contouren van het fort weergegeven zodat je zelf kunt zien hoe groot het fort is geweest. Wanneer we onze wandeling langs de Marsdijk vervolgen, komen we zowaar langs een paal die de grens van het Romeise Rijk (de Limes) markeert.
In 2021 besloot UNESCO om de noordgrens van het Romeinse Rijk toe te voegen aan de lijst van Werelderfgoederen en als je weet dat op die lijst ook de Grand Canyon en de Taj Mahal staat, is het extra bijzonder om hier te staan.
Onder water
Er zijn maar weinig plekken in de wereld waar je zomaar van het ene in het andere Werelderfgoed stapt, maar tijdens onze wandeling doen we het gewoon. Op een kruising waarbij Marsdijk 2 naar links is, steken wij schuin over een grasachtig wandelpad in. Weer gaan we parallel aan de Marsdijk lopen, maar nu iets hoger en aan de linkerkant. In nog geen paar minuten hebben we een fikse reis door de geschiedenis gemaakt, want van de Romeinse Limes zijn we terecht gekomen bij een onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, dat andere Werelderfgoed.
Links van ons bevindt zich een soort slotgracht die af en toe aan het oog wordt onttrokken door het weelderige groen waar we doorheen lopen. Aan de overkant van het water bevindt zich Fort Vechten, een complex dat minder oud is dan je misschien zou denken. Het werd ongeveer 150 jaar geleden gebouwd om Utrecht te kunnen verdedigen bij een aanval vanuit het oosten. Grootste troef van de Waterlinie was natuurlijk om het omliggende land onder water te kunnen zetten (inunderen) om zo een eventuele oprukkende vijand op afstand te houden. Met de komst van de luchtmacht werd de Waterlinie snel achterhaald en zodoende was Fort Vechten relatief kort van militaire waarde.
Wel werden er tijdens de Eerste Wereldoorlog honderden mannen gemobiliseerd (Nederland was weliswaar neutraal, maar voor het geval dat) en zijn er op diverse plekken zogenaamde groepsschuilplaatsen gebouwd. Dit om dekking te kunnen zoeken bij beschietingen en bombardementen. Het zijn de halfondergrondse bouwsels die we een aantal keer rechts van ons tegenkomen. Wie het leuk vindt om meer te weten over de Nieuwe Hollandse Waterlinie, kan even verderop een bezoek brengen aan het Waterliniemuseum.
Kapsoneseend
Wanneer we het graspad verlaten en op een soort parkeerterrein uitkomen, zien we 2CV’s (eenden) staan voor zover het oog reikt. We staan op het terrein van Duck City, een bedrijfje dat deze autootjes verhuurt voor bijvoorbeeld bedrijfsuitjes. Tussen de 2CV’s staat ook een enkele Dyane, bij sommige Nederlanders indertijd ook wel bekend stond als de ‘kapsoneseend’.
We steken het terrein schuin over en maken gebruik van een tunneltje om aan de andere kant van de A12 te komen. Vlak na dit tunneltje steken we een spoorovergang over en komen we door het gehucht Vechten. Het is verleidelijk om even te stoppen bij Restaurant Vroeg, maar we lopen nog even verder. We steken de provinciale weg over en gaan hier parallel lopen op een weg die iets verderop naar rechts afbuigt. Via een lommerrijke oprijlaan komen we hier op de landgoederen Amelisweerd en Rhijnauwen. Voordat we bij de brug linksaf slaan om een stukje van de Kromme Rijn te volgen, doen we aan de overkant een stopje bij de Veldkeuken. Op deze sfeervolle en bosrijke plek voelen spoor en A12 ineens weer heel ver weg en lijken we diep in landelijk gebied te ziten. Het is verleidelijk om hier even iets van een broodje te eten en dat doen we dan ook. De appels die we eerder bij Nieuw Slagmaat hebben gekocht, eten we thuis wel op.
Prachtig sluitstuk
Met tegenzin staan we op van deze mooie plek en beginnen we aan het laatste deel van de wandeling. En zijn we even later toch blij dat we weer op weg zijn, want het sluitstuk van onze wandeling is echt prachtig. De meanderende Kromme Rijn, de rietkragen langs de oevers, de rimpelingen in het water en het aangrenzende bos zijn een lust voor het oog. Het is bijna onvoorstelbaar dat we alweer in de buurt van station Lunetten en daarmee de stad Utrecht komen. Waar aan onze kant van het water het bos begint, gaan wij linksaf en lopen we langs de hoge bomen richtng de provinciale weg. Dit is het bos Amelisweerd waarvan even verderop (wederom) een deel dreigt te worden gekapt wanneer het kabinet zijn plannen doordrukt om de A27 te verbreden. Ik zal hier maar niet zeggen wat ik van die plannen vind.
Bij een oversteekplaats kruisen we de provinciale weg. Aan de overkant gaan we links en vlak daarna rechts. Voorbij de spoowegovergang gaan we naar rechts waarbij we even verderop de A27 oversteken. Kort hierna gaan we linksaf en bereiken we na een paar honderd meter station Utrecht Lunetten weer.
Meer informatie
Smaakt dit naar meer? Deze wandeling kruist twee lange afstandwandelingen: Romeinse Limespad (LAW 16)Waterliniepad (LAW 17) In de omgeving kun je ook een Klompenpad lopen (dagwandeling): het Slagmaatpad