Het leven langs de waterrand
Aan de zuidelijke rand van Polder de Biesbosch liggen de natuurgebiedjes Tongplaat en Zuidplaatje. De machtige Nieuwe Merwede stroomt er traag en glad langs en knabbelt aan mangrove-achtige oude wilgenbossen. Dat de stem van het water in het verleden terecht gevreesd werd valt nog altijd op te maken uit littekens in het landschap.
TEKST & FOTO’S WOUTER VAN DE VEGT
Bijna zeshonderd jaar geleden ging het bijvoorbeeld heel erg mis in dit deltagebied. In de nacht van 18 op 19 november 1421 stak een hevige noordwesterstorm op, het opgezweepte water brak door de dijken en verzwolg grote stukken land. Duizenden mensen verdronken tijdens de Sint Elizabethsvloed met hun vee. Dordrecht was ineens geheel omringd door een enorme modderige binnenzee. In de eeuwen die volgden werden de hogere delen van het verdronken land weer geschik gemaakt voor menselijke activiteiten. Het temmen van dit getijdengebied begon vorm te krijgen in de tweede helft van de negentiende eeuw. Om Dordrecht te vrijwaren van het voortdurende gevecht tegen hoogwater werd in dertien jaar tijd door stroomgeulen met elkaar te verbinden en zijgeulen af te sluiten de Nieuwe Merwede aangelegd. Aan de zuidkant van het enorme moeras werd even later een tweed afwateringskanaal gegraven; de Bergse Maas. Overtollig water vond nu sneller zijn weg naar het Hollands Diep en de Noordzee. In het kader van de werkverschaffing werd in 1926 een enorme polder van meer dan duizend hectare in een jaar tijd op het ontembaar geachte moeras veroverd en kon in een grootschalige setting het eerste zaad van tarwe en suikerbieten de grond in. Polder de Biesbosch was een feit.
Houtkap in bosgebied De Elzen
Op een half uurtje lopen van het eindpunt van bus 5 in de Dordtse wijk Sterrenburg werd in 1990 aan de westrand van Polder de Biesbosch het bosgebied De Elzen aangelegd. Lange rijen dicht op elkaar geplante bomen worden afgewisseld met rietkragen, bruggetjes, paden en meanderende kreken, restanten van het voormalige getijdengebied. Het zou zomaar kunnen dat de dichter Marsman hier inspiratie heeft opgedaan voor zijn gedicht Denkend aan Holland. De fietsers en de vele wandelaars met loslopende honden geven het gebied het aanzien van een stadspark.
Recentelijk eisten 63 Nederlandse milieuorganisaties, waaronder Vogelbescherming en Natuurmonumenten, dat het omhakken van bomen in natuurgebieden moet stoppen. Het omzetten van bos in kaal stoppelveld, zoals ook in De Elzen, geschiedt niet alleen uit geldelijk gewin. De soms niet te temmen veranderingsdrift van ecologen is eveneens een drijfveer. Afwisseling lijkt momenteel de norm bij ons natuurbeheer. Heidevelden, zandverstuivingen en moerassen zijn hot en bomen staan daarbij letterlijk in de weg. Afgelopen februari, door Staatsbosbeheer Houtmaand genoemd, stonden ze er weer: lange rijen auto’s met aanhanger aan de rand van een gekapt bosperceel in De Elzen. Je kon er tegen betaling van 55 euro per kuub haardhout kopen. De eerlijkheid gebiedt te vermelden dat onder de omgezaagde bomen nogal wat essen met de gevreesde essentakziekte waren.
Zuidplaatje
Over de dijk langs de Nieuwe Merwede gaan we polder het Zuidplaatje in. Hoog boven ons jagen witte wolkjes elkaar achterna, schaduwen werpend over de polder; een wit-roze waas van madeliefjes en pinksterbloemen hangt over het gras. Twee baltsende futen drijven langzaam stroomafwaarts en verdwijnen al kop schuddend in de verte. De eerste boerenzwaluwen zwenken behendig boven het water. Een rietgors laat aarzelend het eerste gezang horen. Aan de rand van een slootje drukt een broedende nijlgans zich in het opschietend groen. Uit struikgewas langs het pad laten cetti’s zangers hun scheldend geluid horen. Geheimzinnige, pas in Nederland verschenen zangvogels die je in de Biesbosch niet kunt missen. Een prachtig bloeiende krentenboom heeft zich hoog in een gigantische langs de waterlijn staande holle wilg genesteld. We bereiken de Tongplaat, die enkele jaren geleden weer is teruggeven aan de dynamiek van het rivierwater. Op slikplaten en in ondiepe kreken zoeken eenden, knobbelzwanen en steltlopers naar voedsel. In de verte een schim van een zeearend, die er de laatste jaren broedt. Uit het jonge en dichte griendbos langs het pad is een flinke hap genomen. Niet het zaag- en kap werk van Staatsbosbeheer, maar het resultaat van actieve bevers.
Laarzenpad
Westelijk van het Zuidplaatje ligt tussen dijk en Nieuwe Merwede een kilometerslange strook griendbos waar een modderig laarzenpad doorheen slingert. Met hoogwater kom je er niet ver. Zelfs niet met laarzen. Staat het rivierwater laag, dan word je er ondergedompeld in een adembenemende wereld van modderbanken, omgevallen bemoste bomen, watertjes en kreken. Muzikaal begeleid door fitissen, spechten en tuinfluiters. Aan het eind van het pad, bij het voormalige Oosthaventje, kom je weer op de dijk. Dan ben je al vlakbij de Kop van ’t Land met zijn bekende herberg. Station Dordrecht Stadspolders is dan niet ver meer.