Lieteberg en Mechelse Heide: bergen en heide
Twee toegangspoorten met elk een geheel eigen insteek. Lieteberg is de poort van ‘de insectenwereld’. De wandelpaden voeren door en langs akkers en dorpen. Het thema van de Mechelse Heide daarentegen is ‘wandelen’. Dit is natuur van de bovenste plank, die mij kennis laat maken met de eindeloze diversiteit van Nationaal Park Hoge Kempen en omgeving.
Tekst en Beeld: Monique van Gaal
Er heerst topdrukte bij de toegangspoort Lieteberg, en even vragen wij ons af of het filelopen gaat worden. Gelukkig niet. Deze bezoekers zijn allen gekomen voor het populaire Blotevoetenpad: een parcours van twee kilometer dat enkel toegankelijk is op blote voeten. Ouders met kinderen staan in een lange rij voor een kaartje. Ook het ondergrondse insectencentrum Entomopolis en het Insectenpad spreken met name de kleine wandelaars aan. Wij pakken echter de blauwe wandelroute en worden verrast door een weldadige rust. Lieteberg in de gemeente Zutendaal is een van de toegangspoorten tot het Nationaal Park Hoge Kempen, en toch bevinden nagenoeg alle wandelroutes zich buiten het park. En dat merken we: behalve door dichte naaldbossen, komen we langs akkers, woningen en privépercelen. Even staan we stil bij een kolossale zwerfkei; een van de stiltestenen die in deze omgeving te bewonderen zijn. Erop valt een poëtische tekst te lezen van dichter Bernard Dewulf: “De dag heeft een schelp aan de oren gezet en de dingen gebeuren in een helder ver ruisen.” Een mooie gedachte…
De berg op
Weldra gaat het pad enigszins de hoogte in, de Hesselsberg op. ‘Berg’, wel een heel groot woord voor deze heuvel van 87 meter hoog. We staan boven op een van de zuidwestelijke uitlopers van het Kempens Plateau. De Hoge Kempen, of het Kempens Plateau, is ontstaan tijdens de laatste ijstijden toen de rivier de Maas stenen en keien meebracht vanuit de Ardennen. Zand dat met de zeewind mee werd gevoerd bedekte het puin. De overgang van het 45 tot 104 meter hoge plateau naar de Maasvallei is abrupt en erg steil. Maar liefst de helft van deze 20 kilometer lange steilrand bevindt zich in het nationaal park. Een unicum in het verder vrij vlakke Vlaanderen!
Het Mariabeeld op de top van de Hessels- berg springt direct in het oog. Hoe kan het ook anders? Het is spierwit en reusachtig groot. Vlak na de Tweede Wereldoorlog, in 1946, werd op deze plek een gipsen Mariabeeld geplaatst. Men was van plan hier een jeugdhuis met speelterreinen te bouwen, maar dat is er nooit van gekomen. Het beeld was echter alvast neergezet… Vier jaar lang stond het daar, tot het werd verwoest door een flinke storm. Kennelijk waren de inwoners van Zutendaal zo gehecht geraakt aan het beeld, dat er in 1954 een nieuw, steviger exemplaar van maar liefst 6 meter hoog werd opgericht. Sterker nog, de plek werd een pelgrimsoord. Elk jaar in oktober vindt er een ‘kaarskensprocessie’’ van de kerk naar het beeld plaats.
Maar de Hesselsberg kent meer geschiedenis. Tijdens de Luikse Revolutie van 1790 vond hier een veldslag plaats: Luikse burgers kwamen in opstand tegen de aristocraten. Midden in de nacht van 9 augustus leverden de opstandelingen slag met Duitse troepen die de verdreven Luikse prins- bisschop steunden. Het komische aan het hele gebeuren is dat de veldslag in het donker zo chaotisch was verlopen, dat beide partijen nadien in de vaste overtuiging waren de veldslag glansrijk te hebben gewonnen.
De hei op
De Mechelse Heide moet wel het allermooiste deel van Nationaal Park Hoge Kempen zijn. Hier begon het ook allemaal in 1967, met de oprichting van het Staats- natuurreservaat Mechelse Heide. De zwerfkei die ter nagedachtenis aan de officiële oprichting van het nationaal park in 2006 midden op de hei staat (aandachtspunt nummer 5 op de wandelkaart) had zich waarschijnlijk geen betere plek kunnen wensen. Behalve een prachtig heidelandschap – zoals de naam al doet vermoeden – vind je hier uitgestrekte bossen, waterplassen in voormalige zandgroeves en weidse vergezichten vanaf de hoogste punten van de Hoge Kempen. Dit is weer de steilrand van het Kempisch Plateau, en er moet dan ook zo nu en dan flink geklommen worden. De toegangspoort Mechelse Heide is bovendien de enige poort die werkelijk binnen de grenzen van het nationaal park is gelegen. Een bezoekerscentrum vind je hier niet. Wel een schuilhut met de nodige informatie en, op een zonnige dag als deze, enkele enthousiaste rangers die je een handje op weg helpen.
In dit mooie gebied komen de handige wandelwissels ons extra goed van pas. Het plan is om van de gele route naar de rode over te stappen, en vervolgens van de rode naar de blauwe. Een wandeling van in totaal zo’n 7 kilometer. Met de wandelkaart in de hand is dat een koud kunstje. We pakken de gele route noordwaarts en het is meteen klimmen. Het bosrijke pad, dat hoog boven de uitgestrekte heide is gelegen, biedt schitterende vergezichten. En we hebben geluk, want de hei begint al aardig in bloei te staan. Gestaag dalen we weer, om nu door de paarse heidevelden te wandelen. Daar waar de gele en de rode route samenkomen volgt nogmaals een klauterpartij, met als beloning het zitbankje op de top van de heuvel, vanwaar we even lekker kunnen genieten van het geweldige uitzicht.
Kleine Grand Canyon
Bij wandelwissel nummer 37 stappen we over op de rode route, die hoog boven de waterplas in de voormalige zandgroeve loopt. Wanneer we afdalen naar het water, zien we dat het waterpeil nogal kan fluctueren: een oude wandelpaal die de rode route aangeeft, staat thans diep onder water… Aan de andere zijde van het pad ontwaren wij nu een tweede waterplas; dit ietwat op een kleine Grand Canyon gelijkende gebied is gesloten voor wandelaars. Borden met de waarschuwing “drijfzand” moeten de nieuwsgierige bezoeker doen omkeren. Dan volgt de laatste steile klim naar de zuidrand van de zandgroeve, alwaar we bij wandelwissel 48 overstappen op de blauwe route. Verderop komen we op het allerhoogste punt van het plateau (aandachtspunt nummer 1 op de wandelkaart). Het stenen platform op 104 meter hoogte biedt een ongeëvenaard panorama. In de verte ontwaren we de terrils en de schachtbokken van Connecterra, en ook de Sint- Barbarakerk van Tuinwijk Eisden steekt de kop op boven het bosrijke landschap. Een waardig slotakkoord van de wandeling! Aan de voet van de heuvel aangekomen stappen we weer over op de gele route, om weldra dit prachtige rondje Mechelse Heide te hebben volbracht.
Praktische informatie
Accommodatie
Wij verbleven in een huisje van bungalowpark Landal Mooi Zutendaal, het ideale vertrekpunt voor een bezoek aan Nationaal Park Hoge Kempen.
De toegangspoort Lieteberg bevindt zich op loopafstand (2 kilometer) van het park. Toegangspoorten Connecterra en Mechelse Heide liggen op slechts een half uurtje rijden van het park.