Meer te beleven dan je denkt in de Gelderse Vallei

Als ik aan de Gelderse Vallei denk, dan zie ik slapende dorpen, bio-industrie en transportbedrijven. Om dat negatieve beeld van me af te slaan, besloot ik – samen met een goede vriend – met de trein op pad te gaan en een dag te gaan wandelen rond Ederveen en Renswoude. Het hart van de Vallei.

We nemen van de Klompenpaden een gedeelte van het Turfvelderpad (een rondje van 14 km rond Ederveen) en het Daatselaarpad (een rondje van 13 km om Renswoude). Met de app Wandelen zijn ze gemakkelijk  te combineren. De paaltjes onderweg zijn tevens ook prima.

Wandelroute het Turfvelderpad

We beginnen met de wandelroute het Turfvelderpad. We volgen het wandelpad met de klok mee. De wandeling begint niet spectaculair als je aankomt op station Veenendaal-De Klomp. Een troosteloos station, waar op zondag de Kiosk gesloten is. Zondag gesloten, dat zou één van de thema’s van de dag blijken.

Na Ederveen verlaten te hebben, wordt de wandeling interessant. De Grebbelinie, het militaire verdedigingswerk van Spakenburg helemaal tot aan de Grebbeberg, dient zich aan en laat je niet meer los. Rond 1745 is de linie aangelegd. Invallende legers konden worden tegengehouden door het hele gebied langs de linie onder water te zetten (inunderen). Wanneer de vijand voor de deur stond, kon de Lunterse beek hier worden afgedamd, waardoor het water de velden snel over de velden kon vloeien. Te weinig water betekende alsnog een vrij eenvoudige doortocht, maar teveel water was ook niet goed. Dan voer men met boten alsnog het land binnen. Een laagje van twintig of dertig centimeter was ideaal: precies genoeg om tanks en zware wagens in de blubber te doen zakken en de infrastructuur te laten verdwijnen. Om de waterstand goed te kunnen regelen, was een uitgekiend systeem van water doorlating noodzakelijk, inclusief stuwen en sluizen.

Wandelen naar kasteel Renswoude

De wandeling voert voor een groot deel over oude dijken, die later onderdeel gingen uitmaken van de Grebbelinie. De Slaperdijk, tussen Ederveen en Renswoude, is een goed voorbeeld daarvan. De dijk is eind 17e eeuw aangelegd omdat men het zat was dat de Grebbedijk bij de Rijn regelmatig doorbrak (volgens de Utrechters omdat de Gelderlanders te laks waren met het onderhoud van de dijk) en de hele Vallei onder water zette. Een dijk midden in het landschap, geen water te bekennen. Een “slapende dijk” dus, zolang de Grebbedijk het hield.

We stappen nu over op het Daatselaarpad en lopen dan al snel over het landgoed van het prachtige zeventiende-eeuwse kasteel Renswoude, met een weelderige Engelse tuin, ontworpen door de beroemde tuinarchitect Johan David Zocher sr.

Aan de voorkant heeft pand het uiterlijk van een sprookjesachtig kasteel, aan de achterkant is het meer een strak landhuis. Een mooi contrast als je er omheen loopt.

Wandeling over de Groeperkade

Na kasteel Renswoude pakken we de Grebbelinie weer op met de wandeling over de Groeperkade, de tweede belangrijke inundatiedijk. In de Tweede Wereldoorlog is hier behoorlijk gevochten en zijn er mensen gefusilleerd. Een wit kruis op de dijk herinnert ons daaraan.

Een stop met koffie bij “De Kleine Weide”, een van de weinige horecagelegenheden op de route, zit er helaas niet in op zondag. Maar dat zagen we al aankomen.

Verder op de dijk bij een sluis komen we ook het Voorwerk de Engelaar tegen, een verdedigingswerk om de inundatiewerken te beschermen tegen de vijand (zie foto). Voorkomen moest worden dat de sluis werd ingenomen en daarmee de hele inundatie gesaboteerd kon worden. Hier stonden destijds 9 kanonnen en houwitsers achter de wallen opgesteld. Het moet er toen afschrikwekkend uit hebben gezien. Het werk is mooi hersteld en een informatiebord vertelt je er alles over.

Het werk aan de Daatselaar

En net als het cafeïnetekort ons op aan het breken is, is er zowaar café-restaurant De Dennen op zondag open. Het cafe ligt langs de Utrechtseweg. Prima koffie.

We vervolgens onze weg over de dijk. En zoals het hoort, wordt het mooiste landschap voor het laatst bewaard: het Werk aan de Daatselaar. Het Werk aan de Daatselaar werd in 1799 aangelegd op de plaats waar de Groeperdijk samenkomt met de Slaperdijk: een kwetsbaar punt dat verdedigd moest worden.

Het verdedigingswerk is in de jaren tachtig helemaal gerestaureerd, inclusief de sluis met een bruggetje. Sinds de baggerwerkzaamheden in 2005 stroomt er weer water door de grachten.

Een wandeling door het historische gebied

Een kilometer over twee verder pakken we het Turfvelderpad weer op en nemen we de korte route terug naar Veenendaal-De Klomp. We zullen 20 á 25 km hebben gelopen. Het Landschap van de Gelderse Vallei stond bij mij bekend als slaperig en saai. Maar toegegeven, ik moet mijn mening bijstellen. De Grebbelinie is landschappelijk en historisch erg interessant. Dit is waar Nederland zo beroemd mee is geworden en verdiend meer aandacht hier in Nederland. Erg de moeite waard om eens doorheen te wandelen. En dan liefst niet op zondag…

Door: Adriaan van Doorn, Wandelplatform Nederland.