Oost-Groningen: historisch wandelen in het groen
Het beekdal van de Ruiten Aa, eindeloze heidevelden en dicht begroeide bossen. Oost-Groningen is een oase vol natuurschoon. Maar ook een regio met een boeiende historie. Van het kruisherenklooster in Ter Apel en de gave vesting Bourtange tot het wat verscholen Oudeschans. En het beste nieuws: je kan hier fijn wandelen. Aan mooie routes heb je hier geen gebrek, maar op deze 4 plekken zit je zeker goed!
Tekst: Tineke Zwijgers
Foto’s: Dorien Koppenberg
De streek begint in het noorden vrij breed en eindigt in het zuiden in een smalle punt tussen Drenthe en Duitsland. Er werd in het verleden vaak gevochten om het strategisch gelegen gebied. Daar getuigen de twee vestingen in Oost-Groningen nog altijd van: Bourtange en Oudeschans. Klooster Ter Apel werd nooit door militairen aangevallen. Maar het werd in 1593 door stadhouder Willem Lodewijk van Nassau (een neef van Willem van Oranje) wel gedwongen om over te gaan tot het protestants geloof. Zowel de vestingen als het klooster bevinden zich midden in de natuur, waar je al wandelend niet zelden het rijk alleen hebt.
1:Boswachterspad Ruiten Aa (10 km)
Een Boswachterspad van Staatsbosbeheer is wat avontuurlijker dan de bekende ‘paaltjesroutes’. De boswachter neemt je mee langs zijn of haar favoriete plekken. Je switcht tussen bestaande routes (met gekleurde paaltjes als markering) en moet onderweg dus goed opletten. Daarvoor worden we in deze regio ruim beloond: het pad is een aaneenschakeling van verrassingen.
We starten het boswachterspad op parkeerplaats De Noordmee in Sellingen en wandelen door het bos en langs prachtige, diep zwarte vennetjes. Er staat altijd een bankje bij, zodat je kan genieten van bloemen, vogels en een weldadige stilte. We steken het grootste heideveld van Groningen over, tussen de heideschapen en Schotse Hooglanders door. Hier vinden we het zo mooi dat we er later in de week nog eens gaan picknicken. Langs de oever van de beek Ruiten Aa keren we terug naar de parkeerplaats.
2: Rondom Bourtange (12 km)
Bourtange is een van de gaafste vestingen van Nederland, compleet met stervormig stratenplan, bastions, ravelijnen, grachten en bruggen. Ze dateert uit de Tachtigjarige Oorlog, toen deze plek een van de weinige doorwaadbare plekken (’tangen’) was in het moeras tussen Groningen-stad en Duitsland. Groningen werd in 1580 ingenomen door de Spanjaarden. Als reactie daarop gaf Willem van Oranje opdracht tot het bouwen van een schans met vijf bastions. Zo wilde hij Groningen isoleren. Bourtange was in 1593 klaar en deed dienst tot 1851. Het is nu een toeristische attractie met interessante musea.
Onze wandelroute start op de parkeerplaats van de vesting. We beginnen met een rondje om Bourtange, door het Bourtangerveen dat vroeger een natuurlijke barrière vormde langs de Duitse grens. Straatnamen herinneren aan de oude vesting en de mogelijkheid om het omringende land onder water te zetten (Inundatieweg). De Soldatendijk werd aangelegd om te voorkomen dat het water dan zou weglekken. We wandelen even Duitsland in en andere wandelaars groeten ons met ‘Moin!’ We passeren het Oude Jodenkerkhof, dat herinnert aan de joodse gemeenschap in Bourtange. Deze werd volledig gedeporteerd tijdens de Tweede Wereldoorlog. Slechts twee mensen keerden terug. Hun gebedshuis in de vesting is de enige goed bewaarde synagoge langs de Nederlands-Duitse grens (en nu een museum).
Meer weten over Wandelmagazine? Ja graag!
Aan het eind volgt een kleiner rondje om de vesting, vanwaar we een prima zicht hebben op de schans met zijn grachten en bastions. Over meerdere bruggen en door een poort wandelen we uiteindelijk de vesting binnen. Op het Marktplein vinden we ’t Oal Kroegje, een leuke plek om te lunchen of iets te drinken. Let even op het Spaanse Paard dat op het plein staat. Een martelwerktuig uit de Tachtigjarige Oorlog, met een scherpe rug. Gestrafte soldaten werden op dit paard door de stad getrokken. Hadden ze het erg bont gemaakt, dan werden gewichten aan hun voeten gehangen.
3: Rondom Oudeschans (3, 6 of 11 km)
Ook Oudeschans dateert van het jaar 1593. Maar deze vesting oogt niet langer als een verdedigingswerk. Je ziet er geen bastions en uitkijktorens meer, maar vindt er evengoed nog sporen van het verleden. Oudeschans is een lommerrijk dorp, met fraaie oude huizen, charmante straatjes en stegen. En het is er rustiger dan in Bourtange. Ook hier kun je een museum bezoeken over de vesting.
Wil je een korte wandeling maken, volg dan in het dorp de houten borden met ‘wandelroute’. Deze voert langs de stervormige randen van de vroegere vesting. Onderweg kijk je steeds fraai uit op het dorp. Ook het stukje over de oude dijk rond de vesting is bijzonder. Je passeert de historische begraafplaats, kijkt uit over tuinen en smalle steegjes. De langere route voert deels over de tweede verdedigingslinie, de zogenaamde contrescarp. Je doorkruist de polder en wandelt langs de Westerwoldse Aa. Onderweg is goed te zien hoe Oudeschans zich verschanst achter zijn bomen. Van een afstand heb je geen flauw benul dat daar een dorp ligt.
4: Boswachterspad Ter Apel (12 km)
De parel van Ter Apel is zonder twijfel het Klooster Ter Apel, geflankeerd door het romantisch witte Hotel Boschhuis. Het klooster werd tussen 1465 en 1561 gebouwd voor de Kruisheren. In 1593, kort nadat het voltooid was, veroverde Willem Lodewijk van Nassau het gebied en dwong de katholieken over te gaan tot het protestants geloof. Nog altijd fungeert de kloosterkerk als Nederlands-hervormde kerk. De rest van het klooster is ingericht als museum. Een bijzonder interessant museum, dus niet missen!
Vanaf het klooster leiden diverse gekleurde paaltjes het dichte bos rond het klooster in. De blauwe route is het Boswachterpad. Deze tocht voert ons over slingerende paden door oud bos met enorme beuken- en eikenbomen en langs de beek Ruiten Aa. Als we langs de bosranden lopen kijken we schitterend uit over de velden.