In deze reeks blogs onder de titel Samenlopen staat naast de wandeling steeds ook de medewandelaar centraal. Ik ervaar wat de meerwaarde is van een wandelaar naast me. Iemand die zijn of haar stad laat zien en me leidt naar bijzondere plekken. Vooraf vraag ik mijn medewandelaar steeds om vier plaatsen in de stad te bedenken die betekenisvol zijn. We zullen onderweg steeds stilstaan bij wat we zien en beleven. Ik wandel deze keer samen met verhalenverteller Giovanni Masetti door zijn Zaandam.
Tekst & beeld: Aat van der Harst | www.verhalenonderweg.nl
Monetblauw
Met de trein reis ik naar Zaandam, waar ik Giovanni Masetti ontmoet. Hij is naast verteller ook sociaal werker en theoloog en verbindt mensen in Zaandam met elkaar in diverse culturele en maatschappelijke sectoren. Hij is als medeoprichter van ‘De stille krachten’ (een organisatie tegen armoede) betrokken bij weggeefhuizen en armoedebestrijding, waarbij hij zich inzet om verschillende initiatieven via netwerken met elkaar te verbinden. Als verhalenverteller treedt hij op allerlei plaatsen op met persoonlijke verhalen; waargebeurde fictie, zoals hij het zelf noemt. Met zijn karakteristieke bolhoed, die hij ook nu draagt, zie ik hem zo op een podium staan met een ongetwijfeld boeiend verhaal.
Vanaf het station loop ik met Giovanni naar het stadhuis van de gemeente Zaanstad, een kitscherig gebouw in Zaanse stijl met daarop de wapens van de zeven dorpen waaruit de stad is opgebouwd. Vijftig jaar geleden, in 1974, vond de samenvoeging onder de naam Zaanstad plaats van Zaandam, Wormerveer, Krommenie, Westzaan, Koog aan de Zaan, Zaandijk en Westknollendam. Vlak bij het stadhuis zien we een groot hotel, geheel opgebouwd uit Zaanse huisjes. Voor glazenwassers is dit vast een enorme klus. Meteen bij binnenkomst van Zaandam zie je dus aan alle kanten al de groene huizen die zo kenmerkend voor deze streek zijn.
We wandelen verder naar een opvallend gebouw, het Maison d’Essence. Dat was rond 1890 een van de bekendste parfumfabrieken van ons land, maar inmiddels is het pand omgebouwd tot appartementencomplex. Het is een monumentaal pand, waarvan ook aan de binnenkant niets veranderd mag worden. In Zaandam zit veel ondernemersgeest, vertelt Giovanni me. Even verderop zit bijvoorbeeld orgelbouwer Flentrop. Het bedrijf restaureert en verkoopt orgels over de hele wereld. Later zullen we ook langs de fabriek van Verkade komen, dat nu een rijksmonument is. Amsterdam was nooit zo rijk geworden zonder al die Zaandamse bedrijven vlakbij.
Huisje van tsaar Peter
We lopen het Volkspark door, een plantsoen waar allerlei lokale activiteiten plaatsvinden, waaronder het huttenbouwen voor kinderen in de zomermaanden. Rondom het park trekt vooral het straatmeubilair de aandacht: voor de Bullekerk staat een opvallend beeld van een vrouw die door een stier op de horens wordt genomen, en kort daarna zien we een mooi symbolisch bankje in vele kleuren, de zogenaamde Regenboogbank.
Verderop passeren we een schuur, die bij nader inzien een kerk blijkt te zijn. De Vermaning heet de kerk en sinds 1687 staat hij hier al. Van mijn medewandelaar hoor ik dat hier in 1717 de kortste preek uit de geschiedenis werd gehouden. Tsaar Peter de Grote (1672-1725) zat toen als speciale gast in de kerkdienst en die hield niet van lange verhalen. De preek luidde daarom: ”Denk wel, spreek wel en doe wel, amen”. Kort en krachtig dus.
Op een pleintje in de buurt staat een beeld van dezelfde tsaar Peter. Die kwam eind zeventiende eeuw naar West-Europa om hier de scheepsbouwkunst te leren. Zaandam stond bekend om de allerbeste scheepsbouwers van Europa, waarmee de keuze van de tsaar snel gemaakt was. Vanaf een brug, tevens sluis, vlak bij het theater kijken we uit over de Zaan. Wat nu een moderne woonwijk is, was vroeger een houthaven. Aan de andere zijde van de brug zien we de Oostzijderkerk, waar in 1825 tijdens een waternoodramp dieren uit de omgeving een toevluchtsoord vonden, omdat het gebouw wat hoger gelegen was.
Meer weten over Wandelmagazine? Ja graag!
We volgen de tekens van voetstappen in het trottoir tot aan het Czaar Peter Huisje (bij dit huisje houdt men de Russische spelling met cz aan). De curator van het museum heet Giovanni van harte welkom en begroet hem als een bekende. Dit zal ons onderweg meerdere keren gebeuren. Hij is een bekende inwoner van de stad, zo merk ik. In een stenen gebouw is een houten huisje, prachtig geconserveerd. Tsaar Peter verbleef hier in 1697 vanaf 18 augustus acht dagen in dit huisje. We kijken naar de kleine bedstee waarin de meer dan twee meter lange tsaar overnachtte. Toen na een paar dagen de mensen ontdekten wat de werkelijke identiteit van die lange bezoeker was, vluchtte hij naar Amsterdam om de nieuwsgierige blikken te ontlopen.
Museum van de mensheid
We komen bij het Blauwe Huis aan de Hogendijk. De Franse schilder Claude Monet (1840-1926) verbleef in 1871 vier maanden in Zaandam en maakte een van zijn bekendste schilderijen van dit bijzondere huis. We lopen eromheen en zien dat de zijkant geschilderd is in de kleur Monetblauw. Door Zaandam loopt ook een speciale Monetwandeling, een goede reden om binnenkort nog eens terug te komen.
Over een ophaalbrug wandelen we langs de rivier de Zaan, tot we uitkomen op een groot terrein met industrieel erfgoed: het Hembrugterrein. Ooit was hier een hermetisch afgesloten munitiefabriek voor het Nederlandse leger. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werkten er 8.500 mensen. In 2003 sloot het bedrijf definitief haar deuren en sindsdien vinden creatieve ondernemers hun weg naar het verlaten en overwoekerde terrein. Tegenwoordig is het Hembrugterrein open voor publiek en bevindt zich hier het Museum of Humanity, het museum der mensheid.
Het museum wordt speciaal voor ons geopend door facilitair manager Ton, want zo vroeg op de zaterdagmorgen is het normaal nog dicht. Hij vertelt over de geschiedenis van het museum. Dit museum ontstond in 2001, toen fotograaf Ruben Timman een bijzondere droom had. Sinds die droom stelt hij zich in dienst van de schoonheid en waardigheid van de mens. Over de hele wereld fotografeert hij mensen, juist ook op plekken waar schoonheid ver te zoeken is. Hij exposeert zijn foto’s hier in dit museum, dat gehuisvest is in een oud fabriekspand. We wandelen rond en zijn ontroerd door de bijzondere beelden die in deze vervallen omgeving extra tot hun recht komen.
Nog stil van dit indrukwekkende bezoek lopen we terug langs de Zaan naar het station van Zaandam met eromheen al die groene houten huizen. Ik vraag Giovanni tenslotte naar zijn Italiaanse naam. Hij vertelt dat zijn ouders vanuit zijn geboorteplaats Grosseto in Toscane in de jaren tachtig naar Nederland kwamen. Hij is ze achterna gereisd en is daarna veel door de wereld getrokken voor hij zich in Zaandam vestigde. Ik bedank hem voor de rondleiding, waarover hij als verhalenverteller buitengewoon boeiend sprak op onze wandeling.
Info:
- Museum of Humanity is op vrijdag, zaterdag en zondag van 11 tot 17 uur geopend
- Het Czaar Peter Huisje is van dinsdag t/m zondag van 10 tot 17 uur geopend
- Meer over Giovanni Masetti op: www.sterksteverhalen.com
De podcast
Deze podcast werd uitgezonden op Golfbreker Radio op 10 februari 2024.
Over de auteur
Aat van der Harst wandelde van huis naar Spanje en naar Italië. Hij begeleidt mensen met levensvragen in beweging. Naast wandelcoach is hij verhalenverteller. Aat onderzoekt met name de stad als inspirerend wandelgebied en schrijft en vertelt daarover. Hij is schrijver van het boek Wandel je wijzer, stad en natuur als coach. Meer informatie via: www.verhalenonderweg.nl ; avdharst@verhalenonderweg.nl