Wandelenderwijs: Dwars door Hanzestad Deventer
Een vriend van me vertelt me al een tijdje over de schoonheid van Hanzesteden. In 2023 vindt het Hanzejaar plaats en in negen Nederlandse Hanzesteden zijn diverse activiteiten georganiseerd om dit te vieren. Dit lijkt me een mooie aanleiding om een aantal van die steden wandelend te gaan verkennen, om te beginnen in Deventer. Bij de VVV van die stad koop ik twee boekjes: Wandelen door Bergkwartier en Brink en wandelen door het Noorderkwartier. Het is een mooie koude winterdag als ik mijn wandeling op de Brink begin. Ik ga die dag beide wandelingen doen, de eerst is 3 kilometer en de tweede, door het Noorderkwartier is 5 kilometer met een kleine uitbreiding naar de IJsselkade
Tekst & beeld: Aat van der Harst | www.verhalenonderweg.nl
Rond 1100 slaan groepen kooplieden in Noord-Europa, met de naam Hansa, de handen ineen om samen handel te drijven. Vanaf 1356 sluiten ook stadsbesturen zich bij het verbond aan, waarmee de Hanze een politieke en economische speler van belang wordt. In ons land liggen de meeste Hanzesteden aan de IJssel. Hun bloei danken ze voor een groot deel aan de ligging aan deze rivier. Deventer is een van de oudste van deze Hanzesteden.
Deventer koek
Mijn wandeling begin ik bij het beeld van Albert Schweitzer op de Brink. Achter het beeld is een zogenaamde pronkgevel met de uitgebeelde deugden: Geloof, Hoop, Liefde, Voorzichtigheid, Kracht en Gematigdheid. In het Penninckshuis is de VVV gevestigd. Ik schaf twee stadswandelingen aan en zie ook aantrekkelijke ogende boekjes over wat langere wandelingen rond Deventer liggen. Even verderop is de Deventer Koekwinkel van Bussink te zien, een mooi ouderwets winkeltje. Het bekende koekmerk stamt al uit de 15de eeuw. Ik herinner mij de smaak van een dikke plak met roomboter.
Ik loop verder naar de Waag. Dit gebouw speelde eeuwenlang een grote rol in het handelsleven van de stad. Meteen al is duidelijk dat dit van oudsher een handelsstad is. Ook het Drieharingenhuis, uit de Vlaamse Hoogrenaissance, om de hoek wijst erop. Vervolgens sla ik de Rijkmanstraat in en loop ik langs het huis De Golden Vijzel, dat in de 17de eeuw een kruidenierszaak was. Al slingerend door smalle stegen kom ik uit bij de Bergkerk. Ik ben zo vroeg begonnen dat de kerk nog dicht is. Dit geldt ook voor de Wandelwinkel ernaast, die om 11 uur open zal gaan. Hieraan bewaar ik goede herinneringen, omdat ik er ooit een boekje kocht dat het begin van een lange wandeling door Europa inluidde. In de etalage zie ik dat er nu ook mooie wandeltruien te koop zijn.
Herinnering aan Etty Hillesum
In de Menstraat vond smid J. A. Auping rond 1888 bedden uit met een stalen verend spiraal. Het werd een goed lopende beddenfabriek, die ook in onze tijd nog altijd een bekende naam is. In de voormalige Vrouwengevangenis de Walstraat is nu een permanente expositie over leven en werk van de bekende Engelse schrijver Charles Dickens, aan wie ook elk jaar een festival wordt gewijd.
In het Voorster Gasthuis in de Roggestraat is het Etty Hillesum Centrum gevestigd. Hier is een expositie, die in het weekend te zien is en er vinden activiteiten rond vrede, mensenrechten en samenleven plaats. De joodse Etty Hillesum woont van haar tiende tot haar achttiende in Deventer. Als ze in 1932 het gymnasium heeft afgerond, verhuist ze naar Amsterdam. Na haar deportatie naar Westerbork komt ze in Auschwitz terecht, waar ze in 1943 wordt vermoord. Pas veel later worden haar dagboeken ontdekt en uitgegeven. In “Het verstoorde leven” is te lezen hoe deze jonge joodse vrouw opgroeit in oorlogstijd. Ze onderzoekt hoe je geestelijk vrij kan blijven in een tijd waarin fysieke vrijheid steeds beperkter wordt. Het Etty Hillesum Centrum zoekt de verbinding tussen de tijd van toen en de huidige samenleving in Deventer. Ik besluit om later op de wandeling het monument ter nagedachtenis aan haar aan de IJsselkade te bezoeken
Het Noordenbergkwartier
Weer terug bij de Brink, wandel ik vervolgens naar het moderne Stadhuis op het Grote Kerkhof. Hier begint het tweede deel van mijn Deventerwandeling. Ik kom langs de Broederenkerk die in de 14de eeuw vaak bezocht werd door Geert Groote. Hij werd in 1340 in Deventer geboren en was de grondlegger van de Moderne Devotie, een spirituele beweging die van grote invloed was op de katholieke kerk. Het kerkgebouw is een tweebeukige gotische hallenkerk.
Meer weten over Wandelmagazine? Ja graag!
Een bijzonder stukje van de wandeling vind ik de Stenen Wal. Hier was al in de 9de eeuw de oudste Nederlandse stadswal. Ik wijk even van de uitgezette wandeling af naar de IJsselkade en sta stil bij het Holocaustmonument, een driehoekige steen met een diepe kloof erdoor. Ernaast staat de zin uit het dagboek van Etty Hillesum: “Men zou een pleister op vele wonden willen zijn”. Het gedenkteken maakt indruk, te meer omdat hier Etty vaak met haar ouders heeft gewandeld langs de IJssel. Het water staat vandaag heel hoog na de zware regenval van halverwege januari.
Terug op het Grote Kerkhof kom ik langs het huis van drukker Jacob van Breda. De gevelsteen geeft de werkzaamheden van een drukkerij van rond 500 jaar geleden aan. Deventer werd in die tijd een van de belangrijkste boekdrukkerscentra van Europa. Hier eindigt mijn Deventerwandeling. Het werd een wandeling door de geschiedenis: een stadswal uit de 9de eeuw, religieuze plekken, herinneringen aan een groot handelsverleden en sporen van de Tweede Wereldoorlog. Een wandeling door deze Hanzestad is zeer de moeite waard, zeker in dit Hanzejaar 2023.
Info:
- Hanzestadswandeling Bergkwartier en Brink en Noorden-Bergkwartier. Boekjes van 2 euro, verkrijgbaar bij VVV op de Brink.
- De Wandelwinkel, Bergkerkplein 5, Deventer
Over de auteur
Aat van der Harst wandelde van huis naar Spanje en naar Italië. Hij begeleidt mensen met levensvragen in beweging. Naast wandelcoach is hij verhalenverteller. Aat onderzoekt met name de stad als inspirerend wandelgebied en schrijft en vertelt daarover. Hij is schrijver van het boek Wandel je wijzer, stad en natuur als coach. Meer informatie via: www.verhalenonderweg.nl ; avdharst@verhalenonderweg.nl