Wandelenderwijs: Een barre voettocht door de kou
De Duitse filmregisseur Werner Herzog (1942) waagt zich vaak aan grote avonturen. Hij maakte de documentaire Grizzly man over twee Amerikanen die worden gedood en opgegeten door beren waarmee ze jarenlang hebben samengeleefd in de wildernis van Alaska. Voor de film Fitzcarraldo sleepte hij een schip een berg over. Ik vond het een adembenemende film en ben daardoor al lange tijd gefascineerd door deze bijzondere regisseur. Veel minder bekend is dat hij een wandeling maakte van zijn woonplaats München naar Parijs.
Tekst: Aat van der Harst | www.verhalenonderweg.nl
Foto’s: Elise Schouman
Lopen als een bizon
Bijna iedere wandelaar heeft wel eens onder heftige weersomstandigheden gelopen. Er komt ineens een onweer opzetten en je weet niet of je snel moet doorlopen of in een greppel moet duiken. Je loopt over een uitgestrekt heideveld in een enorme sneeuwbui. Of je wandelt een week aan een stuk door in de storm en de stortregen. We kunnen ons er allemaal iets bij voorstellen Wat Werner Herzog op zijn tocht naar Parijs meemaakt, tart echter elke beschrijving.
Te voet naar een stervende vriendin
In oktober 1974 hoort Herzog dat een goede vriendin, Lotte Eisner, ernstig ziek is en niet lang meer te leven heeft. In een flits weet hij dat hij te voet naar haar toe wil gaan. De regisseur is er namelijk heilig van overtuigd dat ze dan zal blijven leven. Hij doet zijn jas aan, pakt een schoudertas en koopt alleen een kompas en wat brood. Over het begin van de heldentocht zegt Herzog: “Lotte mag niet sterven, ze zal niet sterven. Mijn stappen zijn stevig. En nu beeft de aarde. Als ik loop, loopt er een bizon. Als ik rust, rust er een berg. O wee, ze mag niet. Ze zal niet. Als ik in Parijs kom, leeft ze”.
Hij loopt vervolgens de 800 kilometer in bizar lange etappes (soms 60 kilometer per dag) in de natste en stormachtigste herfst van de twintigste eeuw. Hierbij heeft Herzog maar één doel: zijn vriendin die ziek is. Diep van binnen weet hij natuurlijk wel dat de hele onderneming zinloos is. Hoe zou hij door te lopen de gezondheid van Lotte kunnen beïnvloeden? En toch loopt hij door en heeft hij hoop en vertrouwen dat zijn tocht niet tevergeefs is.
Het begint te sneeuwen
Herzog zoekt, net als in zijn films, bewust ontberingen op. Door het lijden te ondergaan, krijgt zijn tocht een bijna religieuze lading. Binnen een dag zou hij met het vliegtuig of met de trein in Parijs kunnen zijn. Als succesvol filmmaker zou hij in luxe hotels kunnen overnachten. In plaats daarvan vermijdt Herzog echter de steden en komt hij het liefst zo weinig mogelijk mensen tegen. Bovendien gunt hij zichzelf geen goede maaltijden, hij leeft slechts op water en brood uit zijn schoudertas. Over een overnachting vertelt hij: “’s Nachts bij Beuerbach in een stroschuur; beneden biedt die onderdak aan de koeien, de grond is van leem en diep ingetrapt. Boven gaat het, ik heb alleen geen licht. De nacht duurt lang, maar het is warm genoeg. Buiten jagen lage wolken, het is stormachtig; alles is grijs”.
Op de hoogte blijven van het laatste wandelnieuws?
Schrijf je in voor de nieuwsbrief en volg ons op Facebook, dan mis je niks!
Af en toe breekt Herzog ’s avonds zo zorgvuldig mogelijk de deur van een vakantiehuisje open en slaapt in het bed van de bewoners. Hij doet dat zonder enig schuldgevoel, wat mij dan weer wel verbaast. De volgende ochtend laat hij een briefje met een bedankje achter voor de genoten ‘gastvrijheid’. In de loop van november in de buurt van de Frans-Duitse grens begint het te sneeuwen en wordt het ijskoud. Herzog komt hierdoor in situaties waarin hij zich nauwelijks nog mens voelt: “Ik hurk boven de weg onder de dennen, regencape om me heen getrokken, maar dat helpt amper. Vrachtwagens dreunen langs, ze zien mij, het dier tussen de twijgen, niet. Een kleurig benzinespoor kruipt langs de heuvel omhoog. Zeer intense buien”.
Schilderij van modder en sneeuw
Bij mij roept dit verhaal een verlangen op naar een nieuwe lange wandeling door Europa, zelfs als die gepaard zou gaan met ontberingen. Juist dan is er het gevoel van intens leven. Op zijn tocht merkt Herzog namelijk dat lijden louterend werkt. In zijn eenzaamheid in de natuur voelt hij sterker dan ooit de verbinding met medemensen. Op 14 december 1974 komt hij in Parijs aan en gaat meteen naar het huis van Lotte, die gelukkig nog in leven blijkt te zijn. Hij wil uit schaamte niet zeggen dat hij voor haar de 800 kilometer is komen lopen. Lotte leeft nog negen jaar en overlijdt dan op 87-jarige leeftijd.
Werner Herzog werkt zijn dagboekaantekeningen later uit en publiceert die onder de titel Vom Gehen im Eis. In het Nederlands verschijnt het boek onder de titel Over een voettocht door de kou. Tommy Wieringa geeft het daar de ondertitel mee: Een schilderij van modder en sneeuw vervaardigd. Van Herzogs tocht bestaan helaas geen foto’s. De beelden bij dit verhaal zijn gemaakt door fotografe Elise Schouman.
Over de auteur
Aat van der Harst wandelde van huis naar Spanje en naar Italië. Hij is wandelcoach en begeleidt mensen met levensvragen in beweging. Over zijn wandelingen maakte hij de vertelvoorstelling Ontmoetingen Onderweg, waarmee hij samen met zangeres Marianne van der Post optreedt. Hij is schrijver van inspiratieboek Wandel je wijzer, stad en natuur als coach. Meer informatie via: www.verhalenonderweg.nl ; avdharst@verhalenonderweg.nl